Lorca và Tây Ban Nha

(Thanh niên) - Thật bất ngờ khi mùa hè này, Tây Ban Nha (TBN) lại “được mùa” đến vậy. Trước hết là chuyện Nadal giành chức vô địch giải quần vợt danh giá Wimbledon.

Sau đó, đến lượt TBN vào chung kết World Cup 2010, một kết quả rõ ràng là bất ngờ ngay cả với người TBN, dù đội bóng của họ được coi là ứng viên vô địch trước khi giải khởi tranh. Và đặc biệt, đề thi đại học khối D năm nay của VN lại chọn bài thơ Đàn ghi-ta của Lorca. Bài thơ thì của tôi, nhưng đối tượng bài thơ hướng tới là thi sĩ thiên tài F.G.Lorca và cả đất nước, con người TBN nữa. Như thế là "yếu tố TBN" đã chiếm lĩnh không chỉ ở đấu trường thể thao, mà còn ở trường thi đại học VN.

Nhiều thí sinh đã nói bài thơ này khó, đặc biệt khi có "yếu tố nước ngoài". Nhưng, các em có thấy, đội TBN đã vất vả thế nào để vào được trận chung kết, thì các em cũng có thể tự tin, như Xavi và đồng đội của anh ấy tự tin, rằng chuyện khó mới đáng cho ta thử sức, đấu trường khốc liệt mới xứng với người có bản lĩnh. Và bài thơ Đàn ghi-ta của Lorca nghĩ cho cùng, cũng chưa là gì so với sức của ta, so với những gì mà ta có thể làm được trong kỳ thi này. Bởi, cũng như đội TBN khi vào tới trận chung kết đã bỏ lại sau lưng mình bao nhiêu đối thủ, thì kỳ thi đại học cũng là sân thi đấu có người được kẻ không, khoảng cách để chiến thắng nhiều khi chỉ là nửa điểm.

Khi viết bài thơ Đàn ghi-ta của Lorca tôi không bao giờ nghĩ sẽ có lúc nó được chọn vào sách giáo khoa, và càng không nghĩ nó sẽ thành đề trong một kỳ thi đại học. TBN là một đất nước tuyệt vời, nhưng trong quá khứ đã phải chịu biết bao nhiêu đau khổ. Trước khi tôi viết được bài thơ về Lorca rất lâu, TBN đã sống trong tôi qua thơ Lorca, qua thơ của nhiều nhà thơ TBN yêu nước và yêu Tự Do. Sự đồng cảm thường đến một cách tự nhiên, nhất là với một người làm thơ luôn tin vào xúc cảm và giác cảm của mình. Tôi yêu TBN, và yêu thơ Lorca, điều đó cũng tới một cách tự nhiên. Dĩ nhiên, tôi yêu đất nước của tôi hơn, nhưng điều đó không hề ngăn cản tôi yêu nước Nga, yêu TBN, chẳng hạn. Tình yêu vô tư không bao giờ khiến ta lạc hướng. Nếu các bạn thí sinh khối D đọc kỹ, trong bài thơ viết về một nhà thơ TBN, về xứ sở TBN đó, tôi đã viết bằng tình yêu trong trẻo của một người VN, và có thể soi trong số phận của một đất nước cách xa ta hàng vạn dặm với số phận của đất nước ta, nỗi niềm của người Việt ta. Lorca là nhà thơ thiên tài không chỉ của TBN, mà của toàn thế giới. Thơ ông không chỉ nói về đất nước và người dân TBN, mà còn tiên tri về số phận của nhiều dải đất trên thế giới, về số phận của nhân loại. Thơ của thiên tài bao giờ cũng là tài sản chung của nhân loại. Như thơ Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Cao Bá Quát, Hồ Xuân Hương của VN. "Những tiếng đàn bọt nước" là sự mong manh của thơ nói chung, trong đó có thơ Việt như thơ Nguyễn Du, chứ không chỉ của thơ Lorca hay thơ TBN. Nhưng đó là sự mong manh của cái Đẹp, sự mong manh không thể dập tắt hay tiêu hủy. Chính thơ đã đưa Lorca qua dòng sông Hữu Hạn để tới bến bờ Vĩnh Viễn. Đó là nhà thơ đã bằng cái chết của mình tôn vinh sự bất tử của Thơ. Và, một nhà thơ hậu bối như tôi, không còn cách nào khác là ca ngợi sự hiến dâng đau thương và tuyệt đẹp ấy của Lorca cho cuộc sống tinh thần của nhân loại.

Điều tôi mong muốn là khi học bài thơ này trong chương trình văn học lớp 12, các bạn học sinh có thể yêu một hình ảnh nhà thơ như Lorca, qua đó mà yêu thêm thơ ca. Thơ không cho các bạn những gì cụ thể, nhưng lại có thể là người bạn trong những lúc mà cuộc đời các bạn không bình ổn hay trước những khúc quanh, những thử thách. Rồi có thể các bạn sẽ quen với khúc flamenco, những kiệt tác của các danh họa TBN, những trò chơi dữ dội như đấu bò tót hay lễ hội cà chua… Thơ, kể cả thơ Lorca, lặng lẽ hơn, nhưng nó sẽ chìm sâu hơn trong tâm thức các bạn. Hãy coi bài thơ nhỏ của tôi như một chiếc cầu nhỏ nối các bạn với một nền văn hóa lớn, một nền nghệ thuật lớn, một nền thơ tuyệt vời của một đất nước tuyệt vời là TBN. Và một nhà thơ tuyệt vời, "con chim họa mi của miền Andalusia" là F.G.Lorca. Như hôm nay chúng ta ngưỡng mộ đội tuyển bóng đá TBN. Thơ, dù lặng lẽ, vẫn có gì rất gần với bóng đá. Nó là nghệ thuật của sự thể hiện, của sự bộc lộ, của niềm đam mê, của cả nỗi đau và hy vọng.